Forseti Íslands hr. Ólafur Ragnar Grímsson, forsætisráðherra frú Jóhanna Sigurðardóttir, ráðherrar, alþingismenn og aðrir virðulegir þjóðhátíðargestir!
Velkominn til Hrafnseyrar!
Hún móðir mín sagði við mig fyrir nokkrum árum, þegar ég hafði bjargast úr miklum lífsháska: „Ég held að þú sért fæddur undir heillastjörnu Eiríkur minn!“ Svo virtist hún hugsa sig um smá stund og sneri sér aftur að mér og sagði með áherslu í röddinni: „En fyrir alla muni, ekki treysta á það!“
Í sama ljósi hef ég séð störf Hrafnseyrarnefndar og sýnist að svo hafi verið allt frá upphafi hennar. Nefndarmenn hafa notið verndar heillastjörnu í störfum sínum – en ekki treyst á það. Þeir hafa lagt metnað sinn og kraft, ásamt kraftmiklum staðarhöldurum hér, í það að gera minningu Jóns Sigurðssonar og Hrafnseyrar svo hátt undir höfði sem arfleifð þjóðhetjunnar og sögu staðarins ber. Sífellt hefur verið unnið að því að efla hér húsakost, koma á safni og sýningu, byggja burstabæ, stuðla að kynningu á lífsstarfi Jóns, þeim gildum sem hann stóð fyrir og svo framvegis.
En ekki má heldur gleyma öðru íslensku stórmenni sem hér bjó á Hrafnseyri, Hrafni Sveinbjarnarsyni sem þekktur var fyrir þekkingu sína á læknisfræði, enda hjúkraði hann mörgum vanheilum almúgamanninum hér á staðnum á sinn kostnað. Þeim hluta sögu staðarins verða hins vegar ekki gerið frekari skil hér.
Saga Hrafnseyranefndar er samofin sögu hins íslenska lýðveldis, því á lýðveldisárinu 1944, báru þeir Ásgeir Ásgeirsson, Bjarni Ásgeirsson, Einar Olgeirsson og Gunnar Thoroddsen fram á alþingi svohljóðandi tilllögu til þingsályktunar um framkvæmdir á Hrafnseyri við Arnarfjörð. „Alþingi ályktar að skora á ríkisstjórnina að fela nefnd þeirri, er skipuð verður til að undirbúa hátíðarhöld vegna lýðræðisstofunar á Íslandi, að rannsaka og gera tillögur um nauðsynlegar framkvæmdir á Hrafnseyri við Arnarfjörð, fæðingarstað Jóns Sigurðssonar.“
Nefndin lagði síðan fram tillögur um uppbyggingu á Hrafnseyri og skipan Hrafnseyrarnefndar, sem kosin var 1945 og hefur starfað óslitið síðan. Formenn nefndarinnar hafa aðeins verið fjórir: Ásgeir Ásgeirsson, Þórhallur Ásgeirsson, Matthías Bjarnason og sá er hér talar. Samheldni og eindrægni hefur einkennt starf nefndarinnar, eins og fátíð mannaskipti í henni sýna og sanna. Í dag skipa nefndina auk mín, Angantýr Valur Jónasson, Guðfinna M Hreiðarsdóttir og Jón Páll Halldórsson.
Uppbyggingu staðarins verður auðvitað ekki gerð skil í þessu stutta ávarpi, en hún hefur ekki gerst án áhuga og stuðnings alþingis og ríkisstjórna hins íslenska lýðveldis sem og eftirfylgni nefndarmanna. Þó er gaman að geta þess að á árunum 1956-1957 var hafist handa við byggingu á húsakosti þeim sem er mér hér að baki. Hluti hússins var tekinn í notkun á 150 ára afmælishátíð Jóns forseta, 1961. En síðasti byggingarhlutinn, þ.e.a.s. kapellan, var tekin í notkun þegar minnst var 100 ára ártíðar Jóns, árið 1980, en hún var m.a. byggð fyrir fjárframlög úr minningarsjóði frú Dóru Þórhallsdóttur forsetafrúar.
Hátíðin fór fram 3. ágúst það ár og við það tækifæri opnaði frú Vigdís Finnbogadóttir formlega safn Jóns Sigurðssonar hér á staðnum. Tugir þúsunda Íslendinga og fólks af erlendu bergi brotið hefur sótt safnið heim. Sama dag var Hrafnseyrarnefnd færð að gjöf Gljúfurá, en gefandinn var Benedikt Þ. Benediktsson vélstjóri í Bolungarvík. Þar með var kominn í almenningseigu og umsjá Hrafnseyrarnefndar mikilvægur hluti sögunnar. En Jóni var gefinn hluti í þeirri jörð á sínum tíma, sem gerði honum keift að bjóða sig fram til alþingis árið 1844. (32 ára að aldri).
Burstabærinn sem hér stendur undir Bælisbrekkunni rétt innan við kapelluna, var tekinn í notkun vorið 1997. Bærinn var endurreistur skv. lýsingum og líkani sem til var af bænum sem Jón fæddist í. Í dag þjónar bærinn staðnum sem þjónustumiðstöð fyrir gesti sem hingað koma. Og ekki get ég stillt mig um að árétta að í dag opnar þar mjög áhugaverð sýning með teikningum barna í 6. bekk grunnskólanna á Vestfjörðum, af Jóni forseta. Við skoðun mun þar margt koma á óvart – m.a. hvernig börnin tengja Jón nútíma hetjum teiknimyndaheimsins.
Safn Jóns Sigurðssonar stóð hér í óbreyttri mynd í heil 30 ár. Það var hins vegar á árinu 2001, sem þáverandi forsætisráðherra hvatti Hrafnseyrarnefnd til að hefja þá þegar undirbúning að þeim hátíðarhöldum sem við erum hér saman komin til að njóta í dag. Nefndin hefur átt sérlega ánægjuleg samskipti við forsætisráðuneytið, fjölmarga forsætisráðherra og alþingi – ekki svo að skilja að allar hugmyndir nefndarinnar og óskir hafi verið uppfylltar – en ykkur get ég hins vegar trúað fyrir því að þar vantar ekki mikið uppá!
Hrafnseyrarnefnd varð það strax ljóst að mynda þyrfti breiðari og stærri hóp fólks til að undirbúa hátíðarhöld þessa 200 ára afmælisárs, til að samhæfa atburði og tryggja rismikla og metnaðarfulla afmælisdagskrá um land allt og hvatti því forsætisráðuneytið og forseta alþingis, til skipunar slíkrar nefndar. Það var svo þann 17. júní 2007, sem forsætisráðherra Geir Haarde, tilkynnti um skipan afmælisnefndarinnar. Formaður hennar frú Sólveig Pétursdóttir hefur staðið þar í stafni og ekki læðst með veggjum, þó hún hafi að sjálfsögðu sýnt starfinu mikla lotningu.
Sólveigu, afmælisnefndarmönnum og Birni G Björnssyni framkvæmdastjóra vil ég fyrir hönd Hrafnseyrarnefndar, fá að þakka sérstaklega fyrir frábært samstarf og ólýsanlega einurð í því að tryggja þá uppbyggingu sem átt hefur sér stað hér á Hrafnseyri frá haustdögum á síðasta ári. Það ætti öllum að vera ljóst að í ljósi aðstæðna í íslensku samfélagi, er ekki sjálfsagt mál að fjármunum sé varið til slíkrar uppbyggingar sem raun ber vitni. Forsætisráðherra og ráðuneytisfólki, ásamt alþingismönnum eru því ekki síður færðar auðmjúkar – en einlægar – þakkir fyrir stuðninginn.
Á þessum merku tímamótum, hyllir undir enn frekari uppbyggingu hér á staðnum eins og fram kom í máli hæstvirts forsætisráðherra hér áðan. Einn liðurinn í þeirri uppbyggingu er sá að Alþingi Íslendinga samþykkti í gær ályktun um stofnun prófessorsstöðu við Háskóla Íslands, sem kennd verður við Jón Sigurðsson. Hluti af kennsluskyldunni verður hér við sumarháskólann á Hrafnseyri, sem núverandi framkvæmdastjóri Hrafnseyrarnefndar, Valdimar Jón Sigurðsson, hefur lagt mikinn metnað í að þróa og efla á liðnum árum.
Mér það mikill heiður og skylda, að fá að þakka fyrir þann mikla velvilja og stuðning sem Hrafnseyrarnefnd hefur hvarvetna notið allt frá upphafi. Hlýjum orðum frú Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra í minn garð og nefndarmanna, þakka ég af alúð og einlægni. Meðnefndarmönnum mínum og Valdimar framkvæmdastjóra, sem og fyrrverandi staðarhaldara Hallgrími Sveinssyni og eiginkonu hans og ekki má ég gleyma Svandísi Karlsdóttur sem hefur veitt Burstabænum forstöðu um árabil, færi ég öllum hugheilar þakkir fyrir samstarfið og umburðarlyndi í minn garð. Megi þeim sem við kyndli nefndarinnar taka auðnast að njóta verndar heillastjarna þeirra sem Hrafnseyrarnefnd hefur notið.
Öllum sem hér hafa komið fram í dag, eða hafa unnið að þessari hátíðardagskrá, hvort heldur er forseta Íslands hr. Ólafi Ragnari Grímssyni, forsætisráðherra frú Jóhönnu Sigurðardóttur, frú Sólveigu Pétursdóttur formanni afmælisnefndar, listamönnum öllum, kynni hátíðarinnar, starfsfólki og öðrum, og síðast en ekki hvað síst ykkur virðulegu þjóðhátíðargestum færi ég einlægar þakkir Hrafnseyrarnefndar fyrir frábært framlag og þátttöku.
Kæri David Gislason, um leið og ég færi þér innilegar þakkir fyrir gjöfina og þitt framlag hér, bið ég þig um að flytja vinar- og þakklætiskveðjur til Vesturheims. Okkur er tryggð ykkar og vinátta mikils virði.
Þeim mikla fjölda fólks sem að uppbyggingunni hér og gerð sýningarinnar hafa unnið, færi ég miklar þakkir Hrafnseyrarnefndar og vonandi eru verðlaun þeirra sem að þessu hafa komið á einn eða annan hátt, þau að geta glaðst yfir árangrinum sem hér er kynntur með þessari efnismiklu dagskrá, og opnun nýrrar sýningar um Jón Sigurðsson forseta sem ber heitið „Líf í þágu þjóðar.“
Megi framtíð Hrafnseyrar, minning Jóns Sigurðssonar forseta og arfleifð hans vera af guði blessuð um ókominnn ár og aldir, og störfin vernduð af heillastjörnum og öllum góðum vættum, íslenskri þjóð til heilla, samstöðu og framfara.
Eiríkur Finnur Greipsson form. Hrafnseyrarnefndar
